2015-2020
In de tentoonstelling Reizen met Thijssen laten we zien hoe de wereld steeds groter voor Thijssen werd. Als Jordaanjongetje verkende hij gretig het uitdijende Amsterdam, als kersverse kweekschoolleerling bracht de trein hem al helemaal naar Haarlem, als schrijvend onderwijzer begon hij voor spreekbeurten het hele land te bereizen en als vakbondsbestuurder bezocht hij internationale onderwijzerscongressen in Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Oostenrijk, Spanje, Tsjechië, Zweden en Zwitserland. Impressies daarvan zijn te vinden in zijn boek Een bonte bundel (1935), opgenomen in deel III van het Verzameld werk.
Maar Thijssen bezocht ook Engeland, ontdekten we in de oude leggers van De Bode, het door Thijssen geredigeerde weekblad van de Bond van Nederlandse Onderwijzers. Eind april 1927 reisde hij met de nachtboot van Hoek van Holland naar Harwich en vervolgens met de trein naar Liverpool Street Station in Londen. Daar nam hij, samen met een in de trein ontmoete Zweedse gedelegeerde, naar Hamilton House of Mabledon Place, het imposante bondsgebouw van de National Union of Teachers (NUT). Daar werd vergaderd over onder meer de statuten en contributieregeling van de kersverse.
Theo Thijssens boeken vaak over kinderen gaan, schreef hij slechts één roman speciaal vóór kinderen. Het kinderboek Jongensdagen (1909) volgt vier alledaagse jongens uit de Jordaan. Ko, zijn broertje Henk en hun vriendjes Ay en Klaas gaan naar school, spelen op straat en helpen af en toe hun ouders. Niet spannend, wel meeslepend. Veel van deze verhalen zijn gebaseerd op Thijsens eigen jeugd. Het boek geeft daarmee een uniek kijkje in het alledaagse kinderleven in de Jordaan van de jaren 1890. Jan Sluijters, die later een beroemd kunstschilder zou worden, verzorgde de illustraties.
Thijssen schreef Jongensdagen als reactie op een boze brief van kinderboekenschrijver J.G. Kramer. Eerder had Thijssen had diens historische kinderroman Tot ridder geslagen volledig afgebrand. Vervolgens daagde Kramer de onderwijzer in een ingezonden brief om – als hij het dan zo goed wist – zèlf maar eens een kinderboek te schrijven. En dat deed Thijssen. Hij zette een verhaal dat hij al improviserend had verteld aan zijn klas, op papier. Uitgever Van Dishoeck kreeg er lucht van en stelde voor om het te publiceren: dat gebeurde in 1909.
De tentoonstelling werd zondag 15 september 2019 geopend door de populaire kinderboekenschrijver en oud-onderwijzer Jacques Vriens.
Ter gelegenheid van de tentoonstelling bracht het Theo Thijssen Museum (in beperkte oplage) een herdruk van Jongensdagen uit. Die is in het museum te koop.
"De gelukkige klas" is de titel van de huidige tentoonstelling in het Museum. Deze tentoonstelling ligt in het verlengde van het symposium onder dezelfde naam dat op 15 december georganiseerd wordt in het kader van de herdenking van de 75 sterfdag van Thijssen. De Tentoonstelling heeft (net als symposium) als thema de onderwijsdenkbeelden van Thijssen en de actualiteit ervan.
Deze zijn impliciet terug te vinden in zijn literaire werk, maar expliciet in een groot aantal artikelen, besprekingen van methoden, e.d. Deze tentoonstelling krijgt als naam mee "De gelukkige klas". Deze titel van het tweede werk van Thijssen over de belevenissen van meester Staal, kan namelijk uitstekend als kenschetsing van zijn onderwijsvisie gebruikt worden.
Theo Thijssen groeide op in de Jordaan en Oud-West, maar in de tweede helft van zijn leven (1912-1943) woonde in Amsterdam-Oost: lang in de Transvaalbuurt, kort in de Watergraafsmeer. Al sinds 1902 werkte hij als onderwijzer in de Oosterparkbuurt, tot 1921. En in 1943 werd hij er begraven, op de Nieuwe Ooster.
Wat betekende Oost voor Theo Thijssen? Hoe zagen zijn woningen er uit? Wie waren zijn buren en hoe ging hij met ze om? Met welke bekende buurtgenoten (onderwijsmensen, schrijvers, politici) had hij contact? Hoe liep hij van huis naar school? Waar wandelde hij met zijn leerlingen (en waar woonden die)? Welke kapper knipte zijn walrussnor? En wat schreef hij over zijn buurt? Daarover ging het in deze tentoonstelling.
Niet zonder reden is Theo Thijssen weleens (in modern jargon) een ‘mannen-man’ genoemd. En jazeker, vooral als jongeman voelde hij zich zeer thuis in de masculiene wereld van stoerheid en kameraadschap.
Hoe dan ook waren vele vrouwen belangrijk voor hem: geliefd en minder geliefd, en in talrijke rollen. Moeders, echtgenotes, zussen, grootmoeders, tantes, zussen, dochter en schoondochters, winkeliersters, dienstbodes, schoolmeisjes, onderwijzeressen, jeugdboekenschrijfsters en andere ‘dames’.
De tentoonstelling werd geopend door Rik Thijssen, Theo’s kleindochter, net als hij werkzaam in het onderwijs.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was Nederland neutraal, maar de oorlog bleef hier niet zonder gevolgen. Honderdduizenden Nederlandse mannen werden gemobiliseerd en ruim een miljoen berooide Belgische vluchtelingen staken de grens over. Naarmate de oorlog langer duurde, zorgden prijsstijgingen en schaarste aan levensmiddelen en brandstof voor groeiende sociale ellende. Meermalen openden militairen in Amsterdam het vuur op rode demonstraties.
Ook de Amsterdamse schoolmeester Theo Thijssen (1879-1943) werd in augustus 1914 onder de wapenen werd geroepen. Deze tentoonstelling laat zien hoe hij en andere schrijvers uit zijn tijd in hun werk terugkeken op de oorlog waaraan Nederland niet deelnam.
Theo Thijssen was niet alleen een groot schrijver en een geboren onderwijzer, maar ook werd hij van jongs af aan gedreven door een stevig maatschappelijk engagement, weliswaar gereguleerd door de nuchterheid van de praktijkman. Uiteindelijk werd hij zelfs beroepspoliticus.
Over dit alles ging deze tentoonstelling, die werd geopend door Gerdi Verbeet, oud-voorzitter van de Tweede Kamer en voormalig lerares.
Theo Thijssen (1879-1943) geldt als schoolvoorbeeld van de ‘rode schoolmeester’. Maar zo eenvoudig is dat niet. Zelf uit een ‘rood nest’, moest Thijssen toen hij in 1898 voor de klas kwam staan, niks hebben van de spraakmakende socialistische onderwijzers van toen: fanatieke scherpslijpers! Maar ook hij maakte zich kwaad over de sociale ellende die hij dagelijks zag. Dus werd ook Thijssen uiteindelijk lid van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). Opstandig was hij steeds al, vooral tegen uiteenlopende pedagogische autoriteiten. Maar ook liep hij als jong onderwijzer al meteen aan tegen de ‘sociale quaestie’: de talenten van zijn beste leerlingen bleven onuitgewerkt, omdat ze arme ouders hadden of onverschillige onderwijzers. Gelijkwaardige ontwikkelingskansen voor arm en rijk: dát was voor Thijssen de kern van zijn socialisme. Daarvoor zette hij zich in als onderwijzer, journalist, vakbondsman en volksvertegenwoordiger.