Print deze pagina
dinsdag, 31 maart 2015 09:50

Jan Mens: ambachtsman in de literatuur. * Maart-oktober 2005

Jan Mens in 1959 voor café De Gouden Reael op de Zandhoek, in gesprek met kroegbaas Hein de Boer en diens vrouw. In zijn populaire roman De Gouden Reael(1940) beschreef Mens het buurtleven rond dit café omstreeks 1900. (Foto: Henk Nieuwenhuys/Spaarbestad Fotoarchief). Jan Mens in 1959 voor café De Gouden Reael op de Zandhoek, in gesprek met kroegbaas Hein de Boer en diens vrouw. In zijn populaire roman De Gouden Reael(1940) beschreef Mens het buurtleven rond dit café omstreeks 1900. (Foto: Henk Nieuwenhuys/Spaarbestad Fotoarchief).

In 1932 kreeg Jan Mens ontslag als biljartmaker bij de beroemde Billardfabriek Wilhelmina op de Amsterdamse Stadhouderskade. Zijn baas vond het zelf ook erg, maar de crisis dwong hem. Mens begon ‘sociale schetsen’ te schrijven (in 1934 gebundeld in Rafels), maar ook kinderverhalen, en uiteindelijk zelfs een roman. Omdat spelling niet zijn sterkte punt was, legde iedere itgver zijn kopij terzijde, tot oud-schoolmeester Theo Thijssen hem de helpende hand bood. Met succes. In december 1938 kreeg hij het dringende verzoek van de beroemde literator en criticus Dirk Coster om voor een gesprek naar Delft te komen. Met een rijksdaalder, geleend van de Dienst voor de Maatschappelijke Steun, nam hij de trein. In zijn rol van juryvoorzitter vertelde Coster hem dat hij de literaire debuutprijs van uitgeveerij Kosmos had gewonnen. Mensen zonder geld zou worden uitgegeven en Mens kreeg een chêque van liefst ƒ 1000. Na een diner nam hij de laatste trein naar huis. De laatste tram 9 was al weg, dus hij liep vijf kilometer naar Betondorp. De hele familie stommelde in pyjama naar beneden. Jan legde de chêque op tafel en zei: “Nu zijn we rijk.” Dat was het begin van grote schrijversroem. Begin jaren zestig was Mens nog de meest gelezen schrijver van Nederland. En de tv-bewerking van zijn romancyclusDe Kleine Waarheid (met Willeke Alberti, John Leddy, Coen Flink, Sylvain Poons e.v.a.) ketende in 1970-1971 miljoenen aan de beeldbuis. In zijn romans (o.a.Mensen zonder geld, De Gouden Reael, Koen, Er wacht een haven) de stadAmsterdam een prominente rol speelt. Als dank voor Thijssens hulp maakte Mens in 1937, toen Thijssen naar de Watergraafsmeer verhuisde, voor een vriendenprijs diverse stoelen, een tafel en boekenkasten voor diens nieuwe huis op de Hogeweg. Eén van die boekenkasten, de tafel en twee stoeltjes staan nu in ons museum. De tafel dient als balie, de kast en herbergt nu de 'winkelvoorraad' van ons museum. In de kleine tentoonstelling, die 23 april werd geopend door Jan Mens' kleindochter Tine, zijn vele boeken van Mens te zien, maar ook foto’s, aantekeningenboekjes én te telegram dat hij op 22 december 1938 uit Delft naar huis stuurde””Boek bekroond breng cheque mee tevens hartelijke gelukwens van de Jury en Uitgever. Jan.”